بيش از دو دهه قبل دانشمندان توانستند با استفاده از روشهاي نوين ژنتيکي به الگو هاي خاص ژنتيکي جهت تعيين هويت دست يابند.
خيلي زود اين روش فراگير شد و کاربرد وسيعي در پزشکي قانوني، پليس جنايي، مهاجرت، تعيين هويت، تعيين رابطه خويشاوندي و … پيدا کرد.
امروزه استفاده از اين روش ها در دادگاه هاي کشورهاي مختلف از جمله کشورمان کاربرد روزانه اي پيدا کرده است و کمتر قاضي را مي توان يافت که به نتايج اين روش اعتقاد نداشته باشد و از آن استفاده نکند.
تعیین هویت آزمایشی است که غالبا به منظور تأیید رابطه والد- فرزندی انجام می گیرد.
همینطور این آزمایش برای تأیید رابطه پدر بیولوژیک و فرزند نیز انجام می گیرد که به آن آزمایش Paternity نیز می گویند و به عنوان دقیق ترین روش تشخیصی رابطه پدر و فرزندی مورد استفاده قرار می گیرد ودارای دقت %99.9 است.
آزمایش تعیین هویت با توجه به درخواست متقاضیان در مواردی که به هر دلیل نیاز به اثبات این رابطه وجود داشته باشد انجام میشود.
در این آزمایش نمونه DNA پدر یا مادر فرضی با نمونه فرزند مقایسه میشود.
در صورتی که فرزند هنوز به دنیا نیامده باشد، لازم است از جنین نمونه‌گیری شود و مقایسه نمونه والد با نمونه جنینی انجام گیرد.
منشاء تهیه نمونه از جنین می تواند یکی از روش های ذیل باشد:
1- قطعات آزاد DNA جنینی در خون مادر که به آن cell free DNA هم می گویند.
2- نمونه حاصل از CVS و یا آمنیوسنتز.
این مقایسه توسط چندین مارکر ژنتیکی انجام می‌گیرد.
این مارکرها توالی های تکرار شده از DNA هستند که به آن STR) Short tandem Repeat) می گویند.
تعداد این تکرارها که در نواحی اینترون (غیر کد شونده) ژن واقع شده اند در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت می تواند به عنوان مبنای تمیز و تشخیص DNA افراد مختلف به کار گرفته شود.
از آنجاکه هر فرد نیمی از ژن های خود را از پدر و نیم دیگر را از مادر دریافت می کند بنابراین تکرار این توالی ها در فرزند مشابه والدین است.
از این رو این تفاوت در افراد مختلف می تواند مبنای دقیقی جهت یافتن رابطه والد و فرزندی باشد.
برای این منظور حداقل 15 تا 16 مارکر مورد مقایسه قرار می‌گیرند.
هنگام مقایسه بین مارکرها اگر فرزند حتی در یک ناحیه با پدر یا مادر فرضی تفاوت داشته باشد، رابطه خویشاوندی تأیید نمی شود.
درصد خطای این آزمایش بسیار بسیار کم (19- 10 ×2/7) است.
این آزمایش کاربردهای دیگری هم دارد، نظیر:
- بررسی نمونه های جمع آوری شده از صحنه های جرم،
- جستجوی اعضاء گمشده خانواده
- تشخیص دوقلوهای همسان
- اثبات جابجایی نوزاد پس از تولد
- و یا تشخیص هویت از روی آثار باقیمانده از بدن اجساد در سوانحی نظیر سیل و زلزله، آتش سوزیها، سوانح هوایی و زمینی، جنگ ها و …
روش های دیگری هم برای تعیین هویت مورد استفاده قرار می گیرد که قدرت تشخیص کمتری که عبارتند از:
- روش ديگر استفاده از ميتوکندري مي باشد.
در اين روش ميتوان قرابت از طرف مادر يا زنان فاميل را مشخص کرد.
ميتوکندري ديگر اندامک داخل سلولي است که داراي ماده ژنتيکي ميباشد ولي ماده ژنتيکي آن توارث مادري دارد و از مادر به فرزندان (چه دختر و چه پسر) به ارث ميرسد.
پس اگر افراد داراي مادر مشترک يا جد مادري مشترک باشند داراي علايم يکساني بر روي ميتوکندري خود خواهند بود.
- روش ديگر استفاده از STR هاي کروموزوم Y مي باشد.
کروموزوم Y در مردان وجود دارد و فقط از پدر به پسران منتقل مي شود.
لذا از اين روش مي توان قرابت افراد ذکور يا مردان خانواده را مشخص کرد.
مثلا رابطه عموزادگي و امثالهم.
در هنگام مراجعه جهت نمونه گیری، ارائه ی مدارک شناسایی معتبر الزامی است.
همچنین می بایست سند ازدواج، صیغه نامه و یا طلاق نامه ارائه شود.
در مواردی که نمونه در آزمایشگاه گرفته نشود و یا در مورد نمونه های ارسالی، علی رغم رعایت موارد فوق، مسئولیت احراز هویت فرد نمونه دهنده با آزمایشگاه نمی باشد.